15 NİSAN  -  APRIL 15
Tarihte Bugün  -  Today in History

Hareket Ordusu Kurmay Başkanı Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) Mustafa Kemal, 
arkadaşları ile İstanbul'da (Nisan 1909)

1942 - Ankara Üniversitesi kuruldu.

Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştirilen inkılâp hareketinin çağdaş bir biçimde incelenmesi ve genç kuşaklara öğretilmesi amacıyla 15 Nisan 1942’de kurulan Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü’nde belge tasnif çalışmaları tamamlandı. Çalışmalar sonucunda, tamamı 10 cilt olması planlanan kataloğun dokuz cildi basılarak okuyucunun hizmetine sunuldu. Katalogların tamamı basıldığında, özellikle arşiv katalogları internet ortamına aktarılarak, dünyanın her yerinden ulaşılabilir hale getirilecek. Bu arada, belgelerin internet ortamına aktarılması için de çalışmalar başlatıldı. Öte yandan, Enstitü’de birkaç yıl önce başlatılan, yıpranmış olan belgelerin onarım işi ise devam ediyor. Tarihi belgeler, ülkemizde sadece beş merkezde yapılan ve özel malzemelerle özel tekniklerin kullanıldığı titiz bir çalışmayla onarılıyor.

Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, bilimsel araştırma açısından, olanakları ve potansiyeli ile Türkiye’deki İnkılap Tarihi Enstitüleri içinde en zengin olanı. 90.000’e yakın belgeden oluşan T.İ.T.E. Arşivi ve 10.000’e yakın kitaptan oluşan T.İ.T.E. Kütüphanesi ile araştırmacılara hizmet veriyor. Enstitü, kuruluşundan bugüne kadar çok sayıda eserin hazırlanmasına katkıda bulunmasının yanısıra, süreli yayınlarından birisi olan “Atatürk Yolu” dergisi yılda iki kez yayımlanıyor.
Kaynak: Ankara.edu.tr  

1938 - Atatürk'ün, Çankaya'da Başbakan Celâl Bayar ve Adalet Bakanı Şükrü Saraçoğlu'nu kabulü.

1935 - Atatürk'ün, gün boyunca Çankaya'da bazı dil bilginleriyle Çalışması.

1934 - Atatürk'ün, Çanakkale'den hareketle Balya üzerinden Balıkesir'e gelişi, bazı askerî birlikleri denetlemesi.

1933 - Atatürk'ün, Çankaya'da Bulgar Elçisi Antonof'un güven mektubunu kabulü ve Elçi'nin konuşmasına cevap söylevi.

1931 - Gazi Mustafa Kemal tarafından Türk Tarih Kurumu'nun kurulması.   

Türk Tarih Kurumu  Atatürk'ün  eseridir. Türk ulusunun büyüklüğüne ve  üstün  uygarlık   yeteneklerine  içten  inanmış olan Atatürk, onu en uygar milletlerin düzeyine çıkarmak için önce tarihini bilmesi ve bunun içinde onu ilk kaynaklardan kendisinin araştırarak öğrenmesi gerektiğine  inanıyordu. Atatürk'ün  direktifleriyle,  16  üye tarafından, 15 Nisan 1931' de "Türk Tarihi Tetkik  Cemiyeti" adı altında kurulan Kurum'un adı 3 Ekim 1935'te Türk Tarih Kurumu'na çevrildi.

1931 - "Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti" Mustafa Kemal Paşa’nın talimatıyla kuruldu
(Daha sonra "Türk Tarih Kurumu" adına almıştır).

Türk Tarihi ve Türk Tarih Kurumu www.ttk.gov.tr :

Türk Ocaklarının 27-28 Nisan 1930'daki kurultayına Aksaray delegesi olarak katılan Afet İnan ve arkadaşları Atatürk'ün emriyle kurultaya bir önerge vermişlerdir.

Bu şekilde, Türk Ocaklarına "Merkez Heyeti, Türk tarih ve medeniyetini ilmî bir surette tetkik ve tetebbu eylemek vazifesiyle mükellef olmak üzere bir Türk Tarih Heyeti teşkil..." etme görevi verilmiştir.

Türk Ocakları Kurultayı’nda kurulması kararlaştırılan Türk Tarih Heyeti, Türk Ocakları Merkez Heyeti tarafından teşkil edilmiştir. 16 kişiden oluşan heyetin 4 Haziran 1930'da Türk Ocakları Merkez Heyeti Hamdullah Suphi Tanrıöver başkanlığında yapılan ilk toplantısında yönetim kurulu seçilmiştir.

Yönetim Kurulu, Başkanı olarak Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Tevfik Bıyıklıoğlu'nu seçmiştir. Böylece konunun Cumhurbaşkanı Atatürk'ün himayelerinde olduğu açıkça ortaya konulmuştur. Başkanvekilleri Ankara Hukuk Fakültesi Siyasî Tarih Profesörü ve İstanbul milletvekili Yusuf Akçora ve Çanakkale milletvekili Samih Rifat olurken, Genel Sekreter olarak da Aydın milletvekili Dr. Reşit Galip seçilmiştir.

Türk Tarih Heyetinin diğer üyeleri de dikkat çekici kişilerdir:

1. Afet (İnan): Ankara Musiki Muallim Mektebi Tarih Öğretmeni,
2. İsmail Hakkı (Uzunçarşılı): Balıkesir Milletvekili
3. Hâmit Zübeyir (Koşay): Ankara Etnografya Müzesi Müdürü
4. Halil Edhem (Eldem): İstanbul Müzeleri Genel Müdürü
5. Ragıp Hulûsi (Özdem): Dil Encümeni Üyesi
6. Reşit Safvet (Atabinen): Kocaeli Milletvekili
7. Zâkir Kadiri: Maarif Vekâleti Telif ve Tercüme Heyeti Üyesi
8. Sadri Maksudi (Arsal): Ankara Hukuk Fakültesinde Profesör
9. Mezaroş. Ankara Etnografya Müzesi Uzmanı
10. Mükrimin Halil (Yinanç): Tarih Öğretmeni
11. Vasıf (Çınar): Maarif eski Vekili, İzmir Milletvekili
12. Yusuf Ziya (Özer): İstanbul Hukuk Fakültesinde Profesör

Heyet Başkanı Tevfik Bıyıklıoğlu amaçlarını şöyle izah ediyor:

"Meşgul olacağımız mesele millî Türk tarihidir. Bir millî Türk tarihinin yazılması, tesbiti lüzumu hakkında yüksek huzurunuzda söz söylemeyi fazla görürüm. Türk millî tarihi, dünya yüzündeki bütün diğer milletlerin tarihleriyle kıyas edilemeyecek kadar yalnız şanlı şerefli tarih vesikalarıyla değil, fakat aynı zamanda bugünkü beşeriyetin saadet ve refahını temin eden esaslı medeniyet vasıtalarını ilk olarak bulmuş, kullanmış ve neşr ü tamim etmiş olmakla temeyyüz etmiştir. Bu kadar feyizli ve şerefli bir tarihi ihmal etmek bilhassa cumhuriyet devrinde hakikaten büyük günah olurdu.

“Yakın zamanlara kadar şimdiki medeniyetimizin yegâne membaı Yunanistan ve Roma bilinirdi. Halbuki, bugün katiyen tahakkuk etmiştir ki, Yunan medeniyeti orijinal değildir. Yunan dediğimiz İyon medeniyeti, kendisinden daha eski Türk medeniyetlerinin ancak nakilidir.

“Vatanı düşman istilâsından eski zaman mucizelerini hakikaten gölgede bırakacak bir surette kurtardıktan sonra milletimizi esaslı bir inkılâbın siyasî içtimaî, iktisadî prensipleriyle techiz eden millî kahraman büyük Gazi'nin millî tarihimizle bizzat meşgul olması ve heyetimizi yüksek himayelerine almaları Türk milletinin yüksek talihine, tezimizin ve davamızın doğru olduğuna parlak bir delil ve aynı zamanda bir teminattır."

Türk Ocaklarının kendini feshederek CHP'ne katılmasından sonra Türk Tarih Heyeti Atatürk'ün emriyle ayrı bir dernek olarak faaliyetlerine devam etmiş ve Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti adını almıştır. Cemiyetin tüzüğüne göre Cumhurbaşkanı Atatürk Derneğin hamisidir ve Derneğin Fahri Başkanı ve Türkiye Cumhuriyeti Eğitim Bakanıdır.

Cemiyet’in Nizamnamesinde maksat şu şekilde açıklanıyor:

1- Türkiye Cumhuriyeti Reisi Gazi Mustafa Kemal Hazretlerinin yüksek himayeleri altında ve Ankara şehrinde (Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti) adlı ilmî bir cemiyet kurulmuştur.
2- Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekili bu cemiyetin fahrî reisidir.
3- Cemiyetin maksadı, Türk tarihini tetkik ve elde edilen neticeleri neşir ve tamim etmektir.
4- Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti maksadına ermek için aşağıdaki vasıtaları kullanır:
Toplanıp ilmî müzakerelerde bulunmak;
Türk tarihî membalarını araştırıp bastırmak;
Türk tarihini aydınlatmaya yarayacak vesaik ve malzemeyi elde etmek için icap eden yerlere taharri, hafir ve keşif heyetleri göndermek;

Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti mesaisinin semerelerini her türlü yollarla neşre çalışmak.

Böylece Türk Tarihini Tetkik Cemiyeti adeta Türkiye Cumhuriyeti'nin resmî tarih görüşünü oluşturmak gayesindedir.

3 Ekim 1935'te Türk Tarih Kurumuna dönüşecek olan cemiyet liseler için dört ciltlik tarih kitaplarını hazırlamıştır. Atatürk'ün ısrarlı takipleriyle kısa sürede tamamlanmıştır. Zaten Atatürk'ün cemiyetle ilişkisi oldukça yakındır ve Cemiyet Nizamnamesinin teşkilat kısmını düzenleyen 9. maddesine göre "Cemiyet, mesaisinin neticelerini her üç ayda bir defa tesbit ederek Yüksek Hamisine arzeder." Lise tarih kitaplarını takiben ilk ve ortaokul tarih kitapları hazırlanmıştır.

Cemiyet 11 Temmuz 1932'de topladığı Birinci Türk Tarih Kongresi'nde bu kitaplarda ortaya koyulan Türk tarih tezini ve yeni tarih eğitimi yolunu eğitimcilere ve kamuoyuna anlatmıştır.

Cemiyet tarafından, 1935 yılından itibaren, önce Alacahöyük'te, bilâhare diğer bölgelerde arkeolojik kazı ve araştırmalar yapılmaya başlanmıştır.

1935'ten sonra ise Atatürk’ün emriyle Türk Tarih Kurumunun hazırladığı programla Millî Eğitim Bakanlığı, CHP ve Hükümetin onayıyla bütün devlet kurumlarının Türk Tarih Kurumuna yardım etmesi millî ve kutsal bir görev olarak kabul ve ilân edilmiştir.

Türk Tarih Kurumu bu istikametteki faaliyetlerine daha sonra da devam etmiş, Atatürk hayattayken İkinci Türk Tarih Kongresi'ni yabancı bilim adamlarının katılımıyla toplamış, Kurumun, adını Atatürk'ün koyduğu, Belleten dergisi 1937'den itibaren yayımlanmaya başlamıştır. 

1931 - Gazi Mustafa Kemal establishes the Turkish Historical Society.

Founded under the patronage of Atatürk, the aim of the Turkish Historical Society is to study the history of Turkey and the Turks, and to publish the results of these studies.

The Turkish Historical Society was founded on April 15, 1930 with 16 members, and was initially a dependent body of the Turkish Hearth Central Council under the name of "Türk Ocağı Türk Tarihi Tetkik Encümeni."

On the closure of the Türk Ocakları in 1931, the members applied to the Ministry of the Interior for permission to found a society under the name "Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti" (Society for the Study of Turkish History). After the language reform in 1935, Atatürk changed the name of the Society to the "Türk Tarih Kurumu" (Turkish Historical Society). 

1928 - Atatürk'ün, yapımı tamamlanan Ankara Etnografya Müzesi binasını ziyareti. (Atatürk, bu ziyaretinde Afgan Kralı Amanullah Han'ın Mayıs ayında Ankara'ya gelişlerinde müzenin açılış töreninin yapılmasını emretmiştir).

1923 - Hıyanet-i Vataniye Kanun'nda önemli değişiklikler yapılarak, kapsamı genişletildi.
Hıyanet-i Vataniye Kanun

1922 - İtilaf Devletleri Dışişleri bakanlarının TBMM Hükümetinin 5 Nisan 1922 tarihli notasına olumsuz cevapları.

Müttefikler Ankara Hükümeti'nin ileri sürdüğü şartları kabul edemeyeceklerini bildirdi.

Mecliste kabul edilen bazı yasalarla vergi artırımlarına gidildi. Şeker, çay ve kahveden alınan vergiler arttırıldı.

Atatürk'ün, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Merkez Heyetleri'ne, örgüt yönetmeliğinin ciddiyetle uygulanmasını isteyen genelgesi: "...Bütün Merkez Heyetleri ve idare Heyetleri'nin bu yönetmelik içeriğini ciddiyet ve süratle uygulamaları, millet ve memleketin yüksek menfaatleri gereğidir."  [Kocatürk]

1920 - 2. Anzavur İsyanı bastırıldı.

Çerkez Ethem kuvvetlerinin Susurluk ve Kirmasti arasında Anzavur kuvvetlerini tamamen dağıtışı.

1916 - Atatürk'ün, şiddetli yağmur nedeniyle Silvan'da kalışı.

1915 - II. Van İsyanı.

1909 - (15-16) Mustafa Kemal, 31 Mart (13 Nisan) Olayı üzerine, ayaklanmayı bastırmakla görevli Hareket Ordusu'nun kurmay başkanı olarak, Selanikten İstanbul'a hareket etti.

Atatürk'ün, Hüseyin Hüsnü Paşa komutasındaki Hareket Ordusu'yla -bu ordunun Kurmay Başkanı olarak- Selanik'ten İstanbul'a hareketi. Selanik'ten yürüyüşe geçen Hareket Ordusu, Hüseyin Hüsnü Paşa'nın komutasında idi. Ancak, bu ordu İstanbul yakınlarında Hadımköy'e geldiği zaman Mahmut Şevket Paşa, komutayı ele alacağını bildirdi ve Selanik'ten hareketle 22 Nisan 1909 günü Hadımköy'e geldi. Komutadaki bu değişiklikle Kurmay Başkanlığı'na da Binbaşı Enver Bey getirilmişti. Hareket Ordusu 24 Nisan 1909 günü Mahmut Şevket Paşa'nın komutasında İstanbul'a girdi.  [Kocatürk]

Ataturk Gunlugu.com | Ataturk Today.com